Khái niệm cơ bản về trộn và các chức năng khác khi sử dụng bàn trộn

Khái niệm và chức năng khác khi sử dụng bàn trộn

Dưới đây là các khái niệm cơ bản về trộn mà bạn cần quan tâm. Nó không chỉ hữu ích cho việc bạn sử dụng trên bàn trộn thực tế, mà còn hữu ích trong việc xử lý tín hiệu, định tuyến chúng trong công việc trộn.

Bus

Có hai phương pháp chính để gửi tín hiệu trong bàn trộn:

• Định tuyến tín hiệu – route, chỉ định tín hiệu – assign và bus sẽ kết nối chúng tới điểm mong muốn.
•  Gửi tín hiệu đến giắc cắm đầu ra.

Khái niệm bus khá phức tạp. Bus là một con đường mà nhiều tín hiệu có thể đi đến và rời đi. Giống như xe bus, tín hiệu như con người, lên xe bus tại điểm này và rời đi tại điểm khác và xe bus làm nhiệm vụ chở bạn đi.

Trong các bộ trộn truyền thống thường gọi bus là nhóm con – sub group.

Bus là một công cụ hữu ích trong bàn trộn.

• Bạn có thể muốn kết hợp âm thanh từ hai hoặc nhiều mic thu âm, nhạc cụ đến một bản nhạc trong máy ghi âm. Điều này giống như nhiều người từ các địa điểm khác nhau lên xe bus và cùng tới một nơi duy nhất. 
• Bạn có thể gửi một số tín hiệu đến cùng một hội âm để chúng có được âm thanh môi trường xung quanh. Giống ví dụ trên, một số người trên xe bus sẽ cùng làm một công ty nên họ dừng ở công ty nơi họ làm việc, còn những người khác sẽ đi đến công ty khác.

• Bạn có thể gửi một nhóm tín hiệu đến bộ khuếch đại, tai nghe hoặc loa kiểm âm nhằm mục đích nghe và giám một nhóm nghệ sĩ, mỗi người chơi một nhạc cụ khác nhau, bạn muốn nghe riêng phần nhạc cụ của mình lớn hơn các nhạc cụ khác thì người trộn chỉ cần định tuyến âm thanh gửi đến bus của từng người.
• Bạn có thể sử dụng một cặp bus, với mỗi bus gửi đầu ra riêng biệt cho kênh trái và phải của master. Lúc này định tuyến âm thanh vào cả hai bus theo một tỉ lệ nhất định, chúng sẽ tạo ra âm thanh nổi. Điều tuyệt vời là bạn có thể sử dụng nhiều luồng tín hiệu từ nhiều nguồn, ví dụ như trống tạo ra âm thanh nổi bạn cần.
• Bạn có thể sử dụng kỹ thuật này để tạo một loại các nhóm các bản nhạc – group, thành một bản âm thanh nổi hoặc đơn duy nhất. Từ đó bạn có một tín hiệu mới và có thể gửi nó đi nơi khác của bàn trộn.

Khi bạn đã hiểu được việc dùng bus, bạn hoàn toàn làm chủ với nhiều thứ hơn thế. Thật đơn giản để định tuyến tín hiệu mong muốn.

Pre và post – Trước và sau

Pre và post là vị trí bạn gửi tín hiệu đến một nơi khác khi dùng bus.

Pre tức tín hiệu được gửi đi trên bus là tín hiệu được sử dụng nguyên gốc đầu vào mỗi kênh – channel. Nói cách khác, nó nằm ở vị trí đầu vào của chuỗi tín hiệu.

Post tức tín hiệu được gửi đi trên bus là tín hiệu được sử dụng ở cuối mỗi kênh. Tức là âm thanh đã được xử lý qua các công cụ ví dụ như EQ, dynamic thậm chí là fader và pan… sau đó tín hiệu đã xử lý này được bus gửi đi.

Standard bus | Bus tiêu chuẩn

Trong bàn trộn truyền thống, các bus chia làm hai loại: Standard bus và Aux bus.

Standard bus có mục đích duy nhất là để ghi âm. Máy trộn nhận các tín hiệu đầu vào, tín hiệu được chạy trên các kênh và sau đó phân chia các bus thành các tuyến phù hợp với số lượng rãnh – track có trên máy ghi âm analog – tape machine.

Rãnh – track có thể hiểu là một tuyến đường mà âm thanh lưu vào đó với mục đích phát lại. Trong quá trình trộn còn có khả năng chỉnh sửa. Đó là cách hiểu đơn giản nhất.

Aux – Auxiliary (phụ trợ): Thường trong bàn trộn sẽ có gắn chữ Aux send, chúng được dùng để gửi một nhóm tín hiệu đến hiệu ứng Aux kiểm soát âm lượng, hướng của hiệu ứng sau đó gửi chúng trở lại hỗn hợp bằng giắc cắm. Một số máy trộn khác có thêm Aux retu là công cụ kiểm soát phần trả về. Trong hiệu ứng có tên là Effect giúp kiểm soát việc trả về bàn trộn đơn giản hơn.

Như vậy bạn có thể hiểu đơn giản rằng aux có mức độ kiểm soát mức tín hiệu trên bus.

Hiệu ứng và sử dụng hiệu ứng trên bàn trộn

Như đã đề cập trước đó, hiệu ứng là quá trình xử lý tín hiệu khô tín hiệu gốc ban đầu thành một tín hiệu khác, không giống trước. Các hiệu ứng phổ biến là reverb, dynamic, delay, chorus, phasing, flanging, distortion, modeling. Những hiệu ứng và sử dụng hiệu ứng trên bàn trộn này tôi sẽ đề cập chi tiết ở phần sau của cuốn sách.

Dù bạn có sử dụng những hiệu ứng này ở đâu, trên bàn trộn analog kỹ thuật số, hay trên DAW của bạn luôn có hai cách để áp dụng:

In-line hoặc insert

Như cái tên, bạn sử dụng hiệu ứng tác dụng trực tiếp lên tín hiệu gốc ban đầu. Trên bàn trộn ngoài các xử lý cho channel strip mỗi kênh, sẽ có giắc kết nối insert, bạn có thể sử dụng nó để kết nối các bộ xử lý bên ngoài. Tín hiệu sẽ đi đến bộ xử lý bên ngoài và được trả lại về kênh, nơi tín hiệu đã được gửi đi. Tất nhiên là tín hiệu đã được xử lý. Trên các bộ xử lý bên ngoài sẽ có tỷ lệ dry/wet – khô/ướt để giữ cân bằng tỷ lệ giữa tín hiệu gốc và tín hiệu đã xử lý.

Sử dụng bus aux

Đây là cách bạn sao chép từ kênh một luồng tín hiệu là pre hoặc post. Thông thường là post. Tín hiệu được sao chép sẽ được gửi bus đến kênh chứa hiệu ứng.

hoặc bộ xử lý hiệu ứng bên ngoài, sau đó chúng được trả lại bàn trộn trên một kênh khác

Ví dụ, kênh tín hiệu gốc là kênh 1, tín hiệu kênh 1 được sao chép. 1 bản sẽ được gửi bus aux đến một thiết bị hiệu ứng rời, tín hiệu từ hiệu ứng này sẽ gửi trở lại bàn trộn vào kênh thứ 2. Như vậy trên kênh tổng – master chứa hai kênh tín hiệu: Kênh 1 tín hiệu gốc và kênh 2 tín hiệu đã qua xử lý. Từ đó ta có thể điều chỉnh tỷ lệ của chúng thông qua núm vặn aux hoặc fader.

Cue bus

Đây cũng là một loại bus, tuy nhiên khác ở chỗ là cách dùng, nên có cái tên khác. Chúng thường để gửi tín hiệu đến tai nghe, loa kiểm âm cho ca sĩ để thực hiện quá trình biểu diễn, ghi âm. Khi dùng cue bus đa số sẽ tăng âm lượng cần thiết của một số nhạc cụ trong nhóm nhạc cụ cho nhạc công nghe thấy mình đang chơi gì.

Monitor control

Monitor có thể hiểu là loa dùng để nghe khi làm việc. Và monitor control là công cụ cho phép bạn quản lý những gì nghe thấy qua loa hoặc tai nghe kiểm âm. Loa và tai nghe này dùng để giám sát âm thanh khi các nghệ sĩ chơi. Trên bàn trộn các monitor control được thể hiện, dạng các nút vặn, nhằm mục đích điều chỉnh âm lượng gửi trên các bus aux.

Nói cách khác, khi bạn gửi một âm thanh vào trong bàn trộn, chúng sẽ chạy trên dải kênh tín hiệu của chúng – channel strip. Từ các kên. chúng được gửi tới kênh tổng – master channel để ra loa ngoài. Mặt khác âm thanh trên từng dải kênh này cũng được gửi song song tới các bus aux. Mỗi bus aux kết nối đầu ra với một loa monitor kiểm âm trên sân khấu. Để điều chỉnh âm lượng gửi ra trên từng kênh người ta sử dụng núm vặn trên đầu ra tương ứng.

Ví dụ, bạn có 4 loại nhạc cụ trên sân khấu, nếu muốn người hát nghe giọng mình lớn nhất trên monitor của họ, bạn chỉ cần chỉnh núm vặn của bus aux gửi tới monitor của giọng hát lớn hơn các núm của các nhạc cụ còn lại.

Ứng dụng của việc sử dụng monitor control chính là cho phép tùy chọn nội dung mà bạn muốn nghe. Bạn muốn nghe âm thanh đơn, tổng thể, âm thanh riêng lẻ nhạc cụ, âm thanh hiệu ứng hay đơn giản là âm thanh khi đã hoàn thiện.

Metering | Đo sáng

Là một dạng đồng hồ đo của máy trộn cho phép bạn nhìn thấy mức tín hiệu đang diễn ra. Thông thường đồng hồ là một hàng LED thẳng đứng. Cột đèn sáng càng cao thì mức tín hiệu càng to. Có nhiều loại bàn trộn chỉ hiển thị một mức ở âm thanh tổng cuối cùng, có nhiều loại hiển thị giá trị trên từng kênh. Nhìn vào giá trị của mức hiển thị ta sẽ dễ dàng điều chỉnh các mức tín hiệu được gửi đi và trả lại trong bàn trộn.

Một số điều cần quan tâm với việc đo sáng

Thang âm thanh thực tế, mức áp suất âm thanh SPL có giá trị nhỏ nhất là 0 dB và không có giá trị lớn nhất. Nhưng trong thiết bị analog và lệ thuật số, giá trị 0 là giá trị lớn nhất. Trong analog là 0 VU, trong kỹ thuật số là 0 dB. Sở dĩ như vậy bởi lẽ giá trị âm thanh sau khi chuyển sang giá trị điện áp, để tránh quá tải cho thiết bị, chúng sẽ luôn được giữ ở một ngưỡng nhất định. Bởi vậy mức 0 là mức giúp cho tín hiệu điện không bị quá tải, và ngược lại với âm thanh ngoài không khí, chúng không có giá trị nhỏ nhất.

Vậy điều gì xảy ra nếu âm thanh vượt qua ngưỡng 1 trong bàn trộn. Bạn có thể thấy rõ ràng đó chính là âm thanh qua loa không được chính xác, chúng bị méo mó, biến dạng và gây ồn. Hiện tượng này gọi là Clipping – cắt âm lượng.

Khi âm thanh vượt qua mức giới hạn trên bàn trộn, sóng tín hiệu Sẽ bị cụt ở phần đỉnh, gây ra hiện tượng clipping. Bạn cũng đừng quá lo lắng nếu như nhìn thấy đồng hồ báo mức 0. Bởi, trong các thiết bị, nhà sản xuất luôn để lại một số dự cụ thể +6 dB, +12 dB nhằm bảo vệ tín hiệu và thiết bị.

Giá trị được thể hiện trên đồng hồ đo sáng theo hai giá trị sau:

• Giá trị trung bình – RMS: Là giá trị trung bình, giá trị âm lượng ổn định của tín hiệu.
• Giá trị đỉnh – Peak: Là giá trị cao nhất mà tín hiệu đạt được.

Đồng hồ đo sáng có đèn LED thường có các màu xanh lá ở dưới, vàng ở giữa và đỏ ở trên cùng. Khi tín hiệu âm thanh lớn dần phát sáng từ khung bậc này đến khung bậc khác, từ xanh qua vàng và lớn nhất là đỏ. Trên các đồng hồ VU chỉ có hai phần, màu đen và màu đỏ. Trong cả hai trường hợp, màu đỏ là thể hiện tín hiệu quả là là mức ta nên tránh.

Mode switching control | Nút điều khiển chế độ

Các dải kênh channel strip có thể hoạt động ở các chế độ khác nhau. Thực tế nó là các công tắc để bật tắt các chế độ được sử dụng

Thông thường các dải kênh chỉ đơn thuần gửi tín hiệu trên kênh đó. Nhưng khi được xử lý hoặc gửi bus có thể dùng các nút bật tắt này để kích hoạt các chế độ cho phép chúng được xử lý hay không hoặc được gửi hay không. Một số loại cao cấp hơn sẽ cung cấp điều khiển một tổ hợp nhóm được cài trước.

Fader group control | Nhóm điều khiển cần gạt âm lượng

Một số bàn trộn cho phép bạn kết hợp điều chỉnh hai hay nhiều cần gạt âm lượng – fader của kênh thành dưới một kênh duy nhất fader group.

Khi bạn kiểm soát quá nhiều lượng kênh đầu vào, nhất là ở các nhóm nhạc cụ, ví dụ như trống cần rất nhiều micro để thu, bạn không thể nào chỉnh cần gạt âm lượng – fader sau mỗi lần, nhất là khi cài đặt xong mức âm lượng cho một nhóm nhạc cụ. Bởi vậy, bạn cần một cần gạt âm lượng duy nhất để quản lý một nhóm.

Loại điều khiển này cũng có một cách gọi khác có tên là VCA – voltage controlled amplifier.

Khi quản lý một nhóm cần gạt âm lượng, bạn di chuyển cần gạt trên VCA, lập tức các cần gạt trong các nhạc cụ riêng lẻ sẽ tự động tăng/giảm.

mức âm tỷ lệ theo chuyển động của cần gạt chính. Bạn cần nhớ rằng chúng sẽ chuyển động

theo tỷ lệ. Việc này rất thuận tiện.

Automation control | Điều khiển tự động hóa

Các bộ trộn kỹ thuật số có thể phát lại những gì bạn đang thực hiện khi trộn, bằng tính năng gọi là tự động hóa – automation. Máy trộn có thể thực hiện tự động hóa theo hai cách:

• Ghi lại quá trình dựa vào máy ghi âm. 
• Ghi lại quá trình bằng máy lưu trữ MIDI.

Hai cách trên là cách truyền thống cho các thiết bị analog. Ngày nay, việc lưu phát trên thiết bị kỹ thuật số vô cùng dễ dàng, không phức tạp.

Một máy trộn có thể nhớ lại mọi thao tác của chúng ta.

Bước 2: Ghi chép các thao tác cài đặt

Bước 1: Thiết lập thao tác cài đặt

Bước 3: Máy tự động thao tác lại các cài đặt

Recall | Gọi lại

Gọi lại là khả năng khôi phục lại các tham số đã pha trộn. Cũng như tự động hóa, việc gọi lại sẽ có nhiều hạn chế trong thế giới analog hơn so với việc sử dụng kỹ thuật số. Nếu bạn làm việc trên DAW, việc gọi là vô cùng dễ dàng, nhưng nếu trong thế giới analog nó lại vô cùng phức tạp và nhiều thao tác.

Sơ đồ định tuyến âm thanh trên bàn trộn 

Là một kỹ sư trộn, bạn bắt buộc phải biết điều này.

Mô hình định tuyến trên channel strip đến master bus

Âm thanh được nhập đầu vào input tại giắc kết nối và di chuyển trên channel strip như hình minh họa dưới đây. Mỗi một nhạc cụ được định tuyến trên một channel strip tương ứng. Tất cả được gửi thẳng tới master bus, và từ master bus âm thanh được đưa ra hệ thống loa phát hoặc ghi âm ngoài.

Mô hình định tuyến gửi/trả – insert/return

Nhiều kỹ sư không muốn sử dụng các bộ xử lý động lực trong bàn mixing console, do chất lượng của chúng thấp, bởi vậy họ sử dụng mô hình gửi/trả để thêm hiệu ứng mong muốn vào phần âm thanh của nhac cụ trước khi đưa ra hệ thống phát ngoài.

Âm thanh trên channel strip được gửi ra ngoài ngay sau vị trí gain/trim nhờ giắc cắm insert. Khi sử dụng insert, âm thanh được kết nối với bộ xử lý rời, bộ xử lý này có thể là compressor, limiter, gate, delay hoặc bất kỳ thứ gì.  Sau đó, âm thanh được gửi lại vị trí mà nó được gửi đi.

Send aux | Mô hình định tuyến send bus

Đối với bàn mixing console thông thường, vị trí send aux thường nằm trước fader. Âm thanh sau khi mixing console, chúng sẽ được phân nhánh và gửi ra ngoài. Vị trí phân nhánh này nằm trước fader nên được gọi là pre-fader, âm lượng gửi đi, được quản lý bởi các núm vặn aux. Bởi vậy, âm thanh gửi đi không bị ảnh hưởng bởi tác động của cần gate fader trên channel strip. 

Âm thanh gửi đi đến loa kiểm âm hoặc tai nghe của người nhạc cụ gọi là cue.

Âm thanh gửi đi đến bộ xử lý rời được hoặc tới channel strip khác được gọi là send bus hoặc send aux.

Khi âm thanh được xử lý bởi bộ xử lý rời, chúng sẽ được gửi trả về bàn trộn tại một channel strip khác hoặc kênh master bus.

Mô hình định tuyến gửi effect – send effect

Như đã nói ở trên, trong bàn trộn có các hiệu ứng về thời gian cơ bản như delay và reverb. Cách hoạt động tương tự như mô hình send bus, nhưng khác ở vị trí chia tín hiệu đầu ra là nằm sau đó âm lượng fader. Vị trí này, gọi là post fader. Âm thanh được chia vị trí post fader chịu ảnh hưởng bởi cần gạt âm lượng. 

Tổng hợp mô hình trên bàn trộn

Là mô hình tổng hợp của các mô hình phía trên.

Xem thêm:

• Bàn trộn Mixing Console là gì ? Cấu tạo của nó?
• Công cụ xoay – PAN
• Âm thanh nổi và âm thanh vòm
• Phân biệt âm thanh vòm cho hình ảnh và cho âm nhạc
• Cách cân chỉnh EQ trong kỹ thuật Mixing