Công cụ xoay – PAN

Khi trộn, bạn sử dụng núm pan (balance knobs) để cài đặt âm thanh từ bên phải sang bên trái hoặc giữa loa. Một núm pan có hai tác động về mặt âm lượng lên hai kênh âm thanh nổi. Khi bạn xoay sang trái, tín hiệu bên phải sẽ giảm xuống. Khi bạn xoay sang phải, âm lượng tín hiệu bên trái sẽ bị giảm xuống.

Như thảo luận trước đây, công cụ xoay – pan trong hỗn hợp nhằm mô phỏng trực quan một phần tử di chuyển từ trái sang phải. Xoay âm thanh sang bên này hay bên kia, cũng khiến cho nhạc cụ xa hơn một chút trong hỗn hợp. Nếu âm thanh hướng về phía trung tâm, nó sẽ gần hơn một chút, ra phía trước nhiều hơn một chút.

Bạn có thể xoay chúng tùy ý, nhưng một số phong cách âm nhạc nhất định đã phát triển một cách truyền thống vị trí của nhạc cụ trong âm thanh nổi. Thông thường, vị trí của âm thanh là tĩnh, nó luôn ở một vị trí trong hỗn hợp. Tuy nhiên, sự chuyển động của núm pan khi đang trộn sẽ tạo ra hiệu quả đặc biệt.

Nếu bạn đang dùng xoay – panning theo cách truyền thống, hãy sử dụng các thông số đã được nhiều chuyên gia cài đặt trước, bạn có thể dễ dàng tìm kiếm nó với từ khóa “panning” hoặc “stereo imaging”.

Ngoài tác dụng đưa nhạc cụ vào vị trí mong muốn trên dải không gian toàn cảnh từ bên trái qua bên phải trường nghe, xoay – panning còn có tác dụng khác chính là tránh sự tranh chấp giữa các phần tử âm nhạc. Thường thì đây là thứ dễ bị bỏ quên đối với những kỹ sư thiếu kinh nghiệm. Bạn có thể sắp xếp các phần tử ít cạnh tranh lại gần với nhau hơn và những phần tử cạnh tranh xa nhau.

Thêm nữa có thể nhiều người ít nhận ra rằng, sử dụng xoay – panning để cân bằng các yếu tố giữa bên trái và bên phải loa. Ví dụ, khi số lượng phần tử bên phải loa là 3 và bên trái là 3, mỗi phần tử này có âm lượng khác nhau, và việc xoay – panning cũng giúp âm lượng hai bên cân bằng, tránh cho chúng ta đổ về một hướng. Điều này dựa trên việc âm thanh gần trung tâm sẽ nghe to hơn âm thanh xa trung tâm. Tất nhiên ngoài tương quan với âm lượng, còn tương quan tổng thể về mặt tần số – frequency, động lực – dynamic…

Ngoài ra, ở một cấp độ cao hơn, sử dụng xoay – panning như một sân chơi của sự sáng tạo, xây dựng hiệu ứng di chuyển âm thanh từ trái qua phải loa và ngược lại.

Cũng như cách thiết lập mức âm lượng cho các nhạc cụ, xoay – panning cũng không có quy tắc nào cụ thể. Nhưng chắc chắn một điều, panning thể hiện vị trí của thành phần âm nhạc trên trường hình ảnh ta cảm nhận. Giả sử trong một bức tranh toàn cảnh, ta biết được rằng nhạc cụ này ở vị trí nào, chúng đang di chuyển hay không, có mức âm bao nhiêu, đặc điểm tần số thế nào…

Xoay – Panning trên thành phần riêng lẻ

Bạn có thể sử dụng xoay – panning trên những thành phần riêng lẻ, điều này không có nghĩa bạn không được sử dụng nó trên các sub group. Nhưng để dễ hiểu hãy xem cách nó hoạt động.

Hỗn hợp được trộn với việc không panning, hoặc panning âm thanh nổi với góc rất hẹp như âm thanh mono. Hình hiển thị trên đồng hồ đo vectorscope là một dải hẹp hướng về phía trước, âm thanh ta nghe được ở hai tại là như nhau và không có cảm giác không gian.

Hỗn hợp được trộn với việc panning và các track cân bằng. Hình ảnh đo được trên đồng hồ đo vectorscope rộng và tròn hơn. Càng tròn, rộng và đều, càng thể hiện hỗn hợp được panning tốt. Lúc này, hình ảnh âm thanh mang lại rộng sang hai bên tai và bao trùm.

Panning stereo | Xoay trên âm thanh nổi

Âm thanh nổi không phải là hai yếu tố riêng biệt, chúng là hai bản nhạc riêng biệt.

Khi tiến hành ghi âm, để tạo ra âm thanh nổi người ta sử dụng kỹ thuật ghi âm thanh nổi trên các nhạc cụ, ví dụ như guitar, piano, trống. Khi xây dựng tệp âm thanh nổi, chắc chắn một điều là mặc định âm thanh từng bản ghi sẽ được đưa sang hẳn cực bên trái hoặc bên phải, hoặc thay đổi tỷ lệ cân bằng để phù hợp hơn. Những điều này bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn khi hiểu về kỹ thuật thu âm thanh nổi.

Như đã nói, cách hiện diện âm thanh nổi là đưa chúng sang cực trái và phải. Thế nhưng, trong hoàn cảnh cụ thể chỉ muốn nó ở một khu vực trong toàn cảnh, bạn thu hẹp chúng lại không hoàn toàn hết cực trái và phải như trước. Khi quá nhiều bản ghi âm thanh nổi được đưa vào bản trộn, có nghĩa là sẽ có sự tranh chấp, không rõ ràng, thậm chí là tạo ra nghẽn trên trường quan sát tưởng tượng. Vì thế hiếm khi hỗn hợp âm thanh nổi được chia hoàn toàn sang trái hoặc phải, mà cũng cần được khoanh vùng làm việc.

Khi thu âm guitar, thường sẽ “double tracking”, thu âm hai lần trong phòng thu cho một phần nhạc và pan mỗi phần sang hai cực khi trộn, như vậy sẽ tạo âm thanh đầy đủ mà không bị quá tải.

Điều này không có nghĩa là khoảng trống ở giữa (không bao gồm trái và phải) bị xem thường và bỏ qua.

Trong trộn, các yếu tố nổi bật được đưa vào giữa, như giọng hát chính, bass, trống snare, kick. Trung tâm của hệ thống âm thanh nổi thường là trung tâm ảo, do mức độ của hai loa là như nhau, nên nó đánh lừa thính giác như có một âm thanh ở giữa.

Một phần tử âm thanh khi càng về một bên cực của trái hoặc phải sẽ càng rõ ràng trong bản trộn. Mặt khác, càng gần trung tâm ta càng phải thao tác trộn kỹ hơn.

Xử lý Mid/Side

Bất kỳ cuộc thảo luận nào về panning sẽ vô cùng thiếu sót nếu như không đề cập đến việc xử lý mid/side, hãy xem xét chúng trước khi quan tâm đến việc panning thế nào.

Khái niệm xử lý mid/side xuất phát từ một kỹ thuật đặt mic thu âm được Alan Blumlein cấp bằng sáng chế năm 1943. Nó trở thành một phương pháp ghi âm hiệu quả để nâng cao chất lượng không gian trong không gian nổi. Cơ bản cách thiết lập chính là: Một micro cardioid ở giữa và một micro 2 chiều (hình số tám) hướng micro sang hai bên.

Tín hiệu nhận được khi ghi âm sẽ có hai loại, tín hiệu ở giữa – mid và tín hiệu bên cạnh – side. Tín hiệu âm thanh ở giữa sẽ cho hình ảnh đơn âm. Thay đổi tín hiệu bên sẽ cho âm thanh nổi thay đổi. Kênh bên – side càng to âm thanh càng rộng. Điều này cho thấy tương quan độ lệch pha giữa hai micro. Đó là một kỹ thuật khá thú vị, đặc biệt khi ghi âm thanh trống trong phòng. Nhưng điều này sử dụng trong trộn như nào?

Nói đơn giản, xử lý mid/side trong giai đoạn trộn hoặc biên tập – mastering âm thanh nổi thường là một cách thức khác biệt để tạo nên trường âm thanh nổi. Xử lý mid/side cho phép bạn làm việc độc lập với kênh ở giữa và kênh hai bên. Kênh ở giữa là sự tổng hợp của kênh hai bên, những kênh hai bên lại là sự kết hợp âm thanh của hai tín hiệu. Bởi vậy, chúng tạo ra một cơ chế độc lập, giúp mở rộng hoặc thu hẹp trường âm thanh nổi.

Ví dụ: Nếu bạn có bus trống âm thanh nổi, việc tăng cường âm thanh cho kênh bên khiến cho phần tử Âm thanh nghe rộng hơn và sáng hơn. Ngoài ra, thêm âm lượng tần trung sẽ khiến cho kick và snare không lẫn với âm vang của phòng, điều này có thể dễ nhận được kênh bên.

Để xử lý âm thanh mid/side, bạn cần ghi âm với kỹ thuật mid/side để dễ dàng xử lý tín hiệu, sau đó tín hiệu sẽ nhận được và xử lý ở dạng L+R.

Ngoài ra, một số plugin hỗ trợ xử lý mid/side giúp bạn dễ dàng nhận được kết quả nhanh chóng và hiệu quả hơn. Ví dụ như Voxengo MSED, Brainworx BX-Solo và chúng miễn phí.

Auto panning | Tự động xoay

Auto panning – Tự động xoay là một công cụ sáng trên DAW.

Auto panning giúp cho phần tử âm thanh di chuyển từ bên này sang bên kia loa trong một khoảng thời gian được thiết lập trước, với tốc độ, số vòng lặp và giới hạn trong trường âm thanh.

Việc thay đổi vị trí các nhạc cụ cũng như tần phổ quét từ trái sang phải có thể làm mất tập trung, phương hướng, nhưng nó cũng xem như một khía cạnh tạo sự vui tươi, nâng cao nhịp điệu, cũng như hiện diện của nhạc cụ.

Auto panning có thể được thực hiện bằng plugin có sẵn hoặc chỉnh bằng tay nhờ việc tác động trên của automation panning.

Mono và Panning

Trước đây, khi các bản trộn đầu ra chủ yếu với đầu ra là đơn âm – mono, vì thế điều quan tâm chính của các yếu tố âm thanh chính là khả năng tương thích của nó. Thế nhưng, điều đó không còn quan trọng khi âm thanh kết thúc ngày nay đa phần đều trên âm thanh nổi – stereo. Tất nhiên, còn cả hệ thống âm thanh vòm nữa.

Vấn đề của đơn âm – mono, khi đầu ra kết thúc dưới dạng đơn âm – mono, là khi bất kỳ âm thanh nào được đưa qua trái và phải các cực, nó sẽ tăng âm lượng. Nhưng thật may là trình phát lại đơn âm ngày nay khá hiếm.

Khi tham chiếu âm thanh kết thúc ở dạng đơn âm – mono, bạn sẽ dễ xác định các giá trị của EQ và dùng chiến thuật cho nó, cũng như các mối quan hệ lệch pha được thể hiện.

Ngoài yếu tố cân bằng – equalizer được xem xét với đơn âm, sự hủy pha – phase shifter cũng dễ dàng nhận biết hơn khi nghe và kiểm tra ở đơn âm.

Chiến lược với xoay – Panning

Panning như thế nào? Điều này sẽ tùy thuộc vào loại dự án, thẩm mỹ và môi trường. Tăng khả năng kiểm soát đối với các phần tử.

Hãy chú ý rằng, tất cả những trường hợp nêu ra dưới đây là cách làm riêng của tôi. Điều đó có nghĩa là, đối với bản trộn của bạn, bạn cần lắng nghe, trải nghiệm và hình dung xem cách nó hoạt động như thế nào. Trong một trường hợp khác bạn cần sáng tạo ra cách làm của bạn. Nó không có quy tắc, nhưng có một số mẹo:

Mối quan hệ các yếu tố về tần số là chìa khóa để bạn có thể xoay – panning thành công. Các phần tử có chung dải tần số, hoặc chơi những nốt gần như nhau về cao độ, nên được xoay ra xa nhau. Nói cách khác hãy đưa chúng ra hai hướng đối diện nhau, hoặc không cùng vị trí ở cùng một bên. Ví dụ, một cây đàn guitar xoay hơi sang trái, lúc này sẽ cần một keyboard chếch hướng sang phải, tất nhiên cả hai phải cùng chơi trên một dải tần số. Hoặc cây đàn guitar sang trái 30 thì keyboard xoay trái sâu hơn 90 độ.

Chiến lược tiếp theo chính là duy trì sự cân bằng giữa bên trái và bên phải. Điều này nghĩa là nếu xuất hiện một phần tử nào đó có độ cao ở bên trái thì bên phải cũng phải có một phần tử khác với độ cao tương đương. Không chỉ về độ cao mà còn cả tính chất. Điều này dễ dàng tạo sự cân bằng trong bản phối, nhưng đôi khi người nghe, nhất là trong những buổi live sẽ cảm thấy không giống thật, họ lại cần yếu tố trực tiếp nhiều hơn là yếu tố nghe sau cùng.

Đảm bảo yếu tố xoay pan không làm cho bên trái và bên phải quá đồng đều. Ví dụ, khi trộn hại nhạc cụ có tần số cao như cây đàn guitar acoustic, hi-hat, bạn có thể xoay chúng đối diện, như ở trên hướng dẫn. Nhưng hai nhạc cụ chơi cùng một nhịp điệu (nốt nhịp phần 8 – 1/8 bar hoặc nhịp phần 16 – 1/16 bar), chúng vẫn giữ và duy trì cùng một nhịp điệu ở hai loa. Điều này có thể khiến chúng ta mất tập trung.

Một khía cạnh khác chính là mức âm lượng khi nó nằm ở bên trái hoặc phải. Âm thanh sẽ cảm thấy to hơn khi nó càng di chuyển sang trái hoặc phải, chúng sẽ khác âm lượng ở vị trí trung tâm khoảng 3 – 6 dB. Nếu bạn di chuyển một phần tử, hãy xem sự ảnh hưởng về mức độ của nó.

Hãy panning ngay từ đầu để dễ dàng thay đổi cấp độ khi cần thiết.

Hãy xây dựng một nền cảnh đẹp trước khi bỏ thêm vào những yếu tố chính như giọng hát. Sau đó thêm, hoặc mở rộng chúng ra bằng cách di chuyển chúng.

Thông thường với đoạn điệp khúc, việc đẩy các yếu tố xa trung tâm khiến bản phối trở nên rộng lớn và nhạy cảm hơn, tạo sự phấn khích hơn, khung cảnh mở rộng và hùng vĩ hơn. Tất nhiên hãy cẩn thận vì có một vài yếu tố sẽ đột ngột tách ra khỏi bản phối.

Thi thoảng, hãy nghe bản trộn mà bạn đang chơi ở chế độ đơn âm – mono để đảm bảo bạn không bị mất đi các yếu tố cần thiết. Có thể bạn sẽ mất nhiều thời gian để xoay – panning, nhưng nó là xứng đáng. – Nếu đang sử dụng các nhạc cụ điện tử, nhiều khả năng nó được phát dạng đơn âm. Vì thế, có thể khi bạn xoay – panning từ trái qua phải sẽ gây phá hủy pha trong hỗn hợp. Vậy nên, dù trộn ở chế độ stereo nhưng hãy kiểm tra tổng thể chung ở chế độ đơn âm để đảm bảo âm thanh của bạn là tốt nhất.

Thi thoảng kiểm tra bản trộn bằng tai nghe kiểm âm để đảm bảo mọi thứ diễn ra đúng cách, âm thanh không quá rời rạc hoặc mất cân bằng. Loa kiểm âm có thể cho âm thanh xuất sắc, nhưng sử dụng tai nghe sẽ cho thông tin ở mức độ chi tiết. Hãy cố gắng kiểm tra.

Đôi khi các bản ghi âm cũ hơn hoặc các bản thu âm gần hiện đại xen lẫn hoài cổ, cổ điển, trống – drum có thể được xoay hết cỡ sang bên trải và âm trầm – bass bên phải. Điều này đòi hỏi người nghe phải nỗ lực nhiều hơn để tạo ra kết cấu âm thanh thú vị.

Một nhạc cụ, đặc biệt với nhạc cụ có phần chuyển đổi và âm sắc nhanh, hãy ghi nhạc cụ này thành hai bản và đưa nó sang hai bên để âm thanh đầy đủ nhất.

Đọc thêm:

• Âm thanh nổi và âm thanh vòm
• Phân biệt âm thanh vòm cho hình ảnh và cho âm nhạc
• Cách cân chỉnh EQ trong kỹ thuật Mixing
• Cân chỉnh Trống, Bass và xử lý âm tần cao

Có thể bạn quan tâm: https://ballad.vn/hoa-am-phoi-khi/