Kỹ thuật mix, master cân chỉnh âm lượng bài thu, bản phối

Làm việc với âm lượng ban đầu

Đồng minh để lựa chọn cấp độ âm lượng cho nhạc cụ chính là phong cách âm nhạc. Khi các band nhạc phàn nàn rằng bản phối âm không hoàn toàn đúng, nhưng họ không biết là tại sao. Có vẻ như hầu hết các kỹ sư sẽ bắt đầu thay đổi các hiệu ứng EQ đầu tiên, nhằm làm hài lòng ban nhạc, nhưng thực tế có thể do guitar rhythm quá lớn so với giọng hát hoặc trống kick sai âm lượng so với âm trầm.

Các cấp độ đề xuất ở trên chỉ mang tính chất tham khảo, thực tế bạn cần hiểu rằng, sự độc đáo trong thay đổi mức âm lượng tạo nên phong cách cá nhân của bạn cũng như của band nhạc. Nó cũng tạo sự hấp dẫn riêng khi được chấp thuận và khiến công việc trộn không bị buồn chán.

Bạn đã biết đến 6 cấp độ về âm lượng, hãy lắng nghe để xác định mức độ tương đối của chúng trong bài hát. Ngoài 6 cấp độ này bạn có thể chia nó nhỏ hơn nữa, ví dụ như 12 cấp độ hoặc hơn thế. Khi bạn đã thành thạo với các cấp độ, bạn sẽ phát triển cách thiết lập riêng của mình, bạn biết chính xác nơi bạn đặt âm lượng cho nhạc cụ và thậm chí là xác định lại vị trí cấp độ.

• Tham khảo: Thuê phòng tập nhạc
• Tham khảo: Giá thu âm một bài hát

Những lưu ý khi làm việc với âm lượng:

Cấp độ động lực học khi kết hợp của âm lượng

So với các mức âm lượng đơn của nhạc cụ, mối quan hệ lượng khi kết hợp sẽ khác nhiều, chúng mang tính cảm xúc và nâng cao động lực cho bản nhạc.

Một số phong cách âm nhạc phát triển các cấp độ riêng, các thiết lập âm lượng. Điều này khiến bạn phải biết những cấp độ truyền thống dành riêng cho các phong cách âm nhạc. Nó có thể khiến bạn bị giới hạn sự sáng tạo, nhưng lại cần thiết.

Có một số loại âm nhạc được đặt với âm lượng đồng đều để có rất ít sự thay đổi giữa âm to nhất và âm nhỏ nhất. Nhạc new age, alternative rock (Tears for Fears, REM, Smashing Pumpkins, Nine Inch Nails…), mid of road, nhạc đồng quê và rock easy thường được pha trộn với rất ít biến thể về âm lượng. Ngay cả âm lượng mức độ đồng đều cũng có thể thích hợp cho một bài hát tình yêu.

Đôi lúc, cần nén âm thanh nhiều hơn một chút để làm cho âm thanh có khối lượng nhiều hơn. Thông thường để giữ mức âm lượng đồng đều, bạn cần di chuyển cần gạt fader nhiều hơn. Có một vấn đề chính là thay đổi mức âm tăng khối lượng và nén cũng là tăng khối lượng của sự hiện diện. Vậy để cân bằng mọi thứ, bạn cần có tư duy khối lượng chứ không phải âm lượng.

Có một số phong cách âm nhạc được pha trộn với mức âm lượng cực đoạn giữa âm lượng lớn nhất và nhỏ nhất. Rất nhiều nhạc rock ‘n’ roll, nhạc dance và rap được kết hợp theo cách này. Nhạc của các big band cũng là một ví dụ hoàn hảo cho kiểu kết hợp này. Bạn có thể có những âm thanh cực kỳ nhẹ nhàng theo sau là những tiếng thổi kèn – brass horn cực lớn. Ngay cả một số nhạc classical cũng có những động lực này. Pink Floyd nổi tiếng với việc cố gắng gây sốc bằng đồng hồ báo thức và các vụ nổ. Nó khiến mọi thứ khá thú vị và phấn khích.

Bản phối có đều hay không đều phần lớn dựa vào phong cách âm nhạc. Tuy nhiên, loại bài hát cũng giúp xác định độ đồng đều tổng thể của âm lượng. Ví dụ như một bản ballad có thể được trộn với các âm lượng tương đương giữa các nhạc cụ để tạo ra cảm giác êm dịu tổng thể. Mặt khác, một bài hát có nội dung về “những thay đổi đáng kinh ngạc trong cuộc sống rất có thể có một số chênh lệch âm lượng gây sốc. Sẽ rất hữu ích khi nghe các chi tiết của bài hát để giúp bạn xác định mức độ nên đồng đều hay không đồng đều.

Cân chỉnh âm lượng dựa theo các phần tử dao động sóng âm

Cấp độ chỉnh sửa thay đổi mức âm lượng – Khối lượng của các phần tử dao động từ mềm mại đến ồn ã. Khi các cần gạt fader di chuyển trong lúc bài hát đang phát, chúng sẽ tạo ra sự thay đổi về động lực. Nếu những thay đổi động lực này vào đúng thời điểm, chúng sẽ tạo ra các giá trị tốt. Ví dụ như, đoạn lời đầu dừng lại một khoảng trống trước khi vào phần điệp khúc dữ dội, chúng tạo cảm giác thay đổi kinh ngạc về cảm xúc. Vì vậy, nó nên được thực hiện càng nhiều càng tốt, tức là phù hợp với nhịp độ hoặc những thay đổi đang xảy ra trong bài hát.

Âm lượng của toàn bộ hỗn hợp có thể được nâng lên hoặc hạ xuống thường xuyên. Âm lượng của nhạc cụ phụ thường không thay đổi nhiều, có hai khu vực cần chú ý chính là phần lời đầu và phần cuối bài hát.

Sử dụng làm mờ fade in, fade out cũng khiến bài hát trở nên mượt mà.

Một hiệu ứng đơn giản nhưng thú vị chính là cắt, tăng hoặc giảm mức âm lượng giữa bài hát. Chúng có tác dụng để tạo cảm xúc. Sau đó dùng một câu báo, có thể từ trống để đánh thức lại bản nhạc.

Thông thường máy nén và bộ giới hạn dùng để khiến âm lượng đồng đều và khiến âm thanh trở nên rõ ràng hơn. Vì thế để âm lượng đồng đều có thể bạn sẽ cần sự tinh chỉnh của việc tăng giảm cần gạt âm lượng. Thường automation sẽ làm tốt điều này.

Nếu bạn đưa âm thanh ra phía trước bằng cách tăng âm lượng ở đầu bài hát thì giờ đây âm thanh đó sẽ rõ ràng trong não của chúng ta đối với phần còn lại của bài hát, ngay cả khi bạn giảm âm lượng của nó, hay có các nhạc cụ khác đè lên, bạn vẫn ghi nhớ nó trong não. Đây là một hiệu ứng về mặt tâm lý, sự ám ảnh về một giai điệu trước đó. Nếu bạn liên tục làm điều này sẽ khiến người nghe có sự ảo tưởng rằng các âm thanh đó được phát cùng lúc. Tuy nhiên, nếu không cẩn thận khi bạn đưa một giọng hát hoặc nhạc cụ nào đó vào, chúng sẽ phá tan mọi thứ.

Mặc dù việc thay đổi các cấp độ trong một bản phối có thể tạo ra động lực chính, nhưng bạn có thể tạo ra động lực tinh tế hơn nhiều (và thường hiệu quả hơn) bằng cách thay đổi âm lượng nhỏ trong các phần khác nhau của bài hát. Ví dụ, bạn có thể tăng âm lượng của guitar (hơi quá) trong đoạn điệp khúc, tăng âm vang của snare lên một chút ở phần ngắt chính, sau đó tăng guitar bass và kick drum (một lần nữa, chỉ một lần duy nhất) trong phần giảm ở cuối bài hát. Những thay đổi âm lượng tinh tế này có thể tạo nên phép màu trong bài hát của bạn.

Các bước thực hiện điều chỉnh âm lượng

Thiết lập tổng thể âm lượng

Thiết lập mức âm tổng thể – master bus volume. Sử dụng limiter với lượng nén 6 – 12 dB tại master bus. Đặt mức đầu ra là từ -3 dB đến 0 dB. Tốt nhất là không đặt ở mức 0 dB.

Sử dụng một tài liệu tham khảo để so sánh mức âm. Điều này bạn có thể thực hiện hoặc không. Bởi nó có thể mang những tác dụng xấu.

Mặc dù có nhiều cách bắt đầu với việc sử dụng âm lượng, nhưng việc bắt đầu dưới đây là một cách thức tốt. Bạn cũng cần chú ý rằng, mức âm lượng dưới đây chỉ mang tính chất tham khảo.

Bạn hãy bắt đầu với bộ trống – drum. Trong bộ trống bao giờ cũng có một nhạc cụ ồn ào nhất, nó có thể là snare hoặc kick, điều này phụ thuộc đa phần vào phong cách âm nhạc. Nhiều kỹ sư khuyên bạn đặt mức âm lượng là 0 dB, bởi vì họ đã đặt limiter ở master bus, nên họ khá an tâm trong việc đặt mức âm này. Nhưng, theo kinh nghiệm của tôi, bạn đặt ở mức -6 dB hoặc thậm chí là -12 dB sẽ là một mức kiểm soát tốt. Lý do là ngày nay đa phần các dự án làm việc với 24 bit trở nên, có tỷ lệ âm lượng rộng hơn với 16 bit. Bởi vậy, với lượng dB nhỏ hơn nhưng vẫn đạt đủ âm lượng lớn hơn. Hãy xác định nhạc cụ lớn nhất của trống và sau đó xác định nhạc cụ còn lại. Chúng cần nghe hài hòa với nhau.

Sau drum kick và share là đến lượt tom, và cuối cùng là cymbal, hi-hat, mic-room.

Hoàn thiện volume với drum tiếp tục đến với bass. Bạn cần quan tâm mối tương quan của bass và kick. Vậy nên nhiều khi drum và kick sẽ được ưu tiên chỉnh trước.

Bạn đã có yếu tố nền tảng, bây giờ bạn quan tâm yếu tố chính là giọng hát hoặc guitar solo độc tấu.

Cân chỉnh chi tiết từ các phần âm thanh cấu tạo nên bản nhạc

Tiếp theo, bạn bắt đầu chỉnh âm lượng với các nhạc cụ. Bạn có thể chỉnh các nhạc cụ nhịp điệu trước, bởi các nhạc cụ nhịp điệu sẽ bám với drum và bass. Tuy nhiên, cũng đừng lãng quên các nhạc cụ chơi giai điệu làm điểm nhấn.

Cuối cùng là các nhạc cụ nền – pad và các hiệu ứng. Bởi các yếu tố này ít quan trọng, nên chúng khá mờ nhạt, bạn cũng không cần quan tâm chúng quá nhiều.

Hầu hết những nhà sản xuất âm nhạc và các bạn trẻ ở Việt Nam bắt đầu công việc trộn mắc sai lầm đầu tiên và cơ bản chính là quản lý âm lượng. Bởi vậy, không phải ngẫu nhiên mà họ không thể kiểm soát nổi độ ồn – loudness, trong khi việc này cực kỳ dễ dàng nếu như bạn biết cách kiểm soát âm lượng.

Có thể bạn quan tâm:

• Hướng dẫn đặt vị trí loa kiểm âm và cách kiểm tra điểm nghe
• Kiến thức về cân chỉnh EQ trong kỹ thuật mixing